La tenscharia

numnada «la ferbra»

Ord la lavur «Heimatkundearbeit von Anita Bisquolm, 2. OSa. 1978»

In’industria, dalla quala ins raquenta aunc oz, era la tenscharia, pli enconuschenta sut il num «la ferbra da Disk». Entuorn ils anno 1780 ei la famiglia da Giachen Antoni Berther-Caduff da Tavanasa (1799) dislocada a Disla. Il fegl Francestg, in ferber qualificau, ha baghegiau ina casetta cun ina habitaziun eU’emprema alzada. El plaunterren ha el endrizzau in local per la ferbra, e quei igl onn 1818. Siu fegl Conradin Giusep ha surpriu 1825 il menaschi da siu bab. Cun siu frar pli giuven Augustin ha el baghegiau 1833 la casa gronda dalla vart occidentala dalla ferbra. Il sulet fegl masculin Alois Francestg dallas duas famiglias ha lu menau naven da 1864 la febra. L’aua dil dutg muentava era cheu ina roda che transmetteva sia forza mecanica per metter en funeziun igl indrez intern. Grazia a ses vegnentsuenter che han in ni Tauter adina puspei surpriu il menaschi, ha la ferbra saviu sesviluppar detg stupent. Cheu vegneva colurau launa, teilas carpun e cadisch. Duront plirs decennis ha la ferbra giu lavur ch’ils possessurs da quella devan strusch damogn. A pei e cun menadiras arrivavan glieud dalla regiun da Mustér, da loghens d’ordeifer, gie schizun ord la Val d’Ursera e si dil Tessin cun buordis da teilas tessidas per schar colurar tenor giavisch e talien. Ils Berthers devan colur, e quei per in prezi müdest. Ils davos tenschiders, il Luis Berther «ferber» cul cumproprietari Gion Antoni Levy han teniu la dira cun quella lavur entochen la suspensiun dalla ferbra. Els han menau quella naven da 1890 entochen 1943. Ils pli vegls san aunc raquintar dallas teilas cun tipicas colurs blauas, fallein-brinas e cotschnas che vegnevan pendidas sin las talinas dils clavaus dasperas per schar schigiar. In temps vegneva ei schizun colurau verd, mo oravontut grisch per vestgius dad umens e rassas da carpun per las femnas. Oz ei quei tut svaniu e quella stupenta industria ha stuiu ceder al svilup dil temps. Indrezs ed uaffens en connex cun la ferbra sesanflan oz el Museum svizzer per folclora a Basel. Models pressiai ein schizun da veser el Museum dalla claustra da Mustér.