La cascharia

Igl onn 1864 han ils vischins da Disla baghegiau la casa da scola. El plaunterren da quella havevan ei endrizzau ina stupenta cascharia, ni sco ella vegneva numnada la sennaria. Quei local ualti spazius sesanfla aunc oz en quei liug, vegn denton dapi 1990 buca pli nezegiaus e sepresenta uss en in stan plitost desolau. Dasperas era il tschaler da caschiel e da latg cun in indrez da sferdentar il latg en in begl che veva plaz per ca. 14 brentas da 30 liters latg l’ina. Allentschatta purtavan ils purs da Disla che possedevan da quei temps denter 40-50 vaccas rodund 200 kilos latg per di. Quei local surveva pia oravontut per caschar. Leutier vegneva era vendiu latg a famiglias che basignavan quel. Ils biars dils vischins vevan denton sez latg d’ina vacca ni d’entginas cauras. In cert quantum da latg devan ils purs als vadials ed era a tschuts ed anseuls. Sco gia menziunau vegn la cascharia dapi circa 20 onns insumma buca nezegiada pli, denton da vegls protocols intervegnin nus detagliadamein da quei menaschi puril.

Cheu enzacontas interessantas indicaziuns menziunadas els protocols naven digl onn 1911 entochen 1985.

Caschau vegneva ei mintgamai la primavera naven da miez mars entochen viaden el matg. Igl atun vegneva tagliau pustretsch per liquidar la caussa finanziala. Egl emprem protocol vegn menziunau tgi che veva dretgs da cascharia. Quei onn disponevan 16 famiglias da 22 dretgs; quellas possedevan circa 40 vaccas. Il cautegia vegneva fixaus en roda per mintgamai in onn. El veva da pladir in signun. Quel fageva sia lavur gl’emprem temps per 1.50 frs. a di e magari aunc cun survegnir la spisa. Quella paga ei lu enteifer ils onns s’augmentada entochen 3.00 frs. a di. Els onns naven da 19201930 eis ei vegniu purtau il pli bia latg en cascharia. Sco record figurescha igl onn 1925. Naven dils 18 da mars entochen ils 26 da matg eisi vegniu purtau 9491 kg latg en cascharia. Da quei quantum ei vegniu produciu 658 kg caschiel, 279 kg pischada e 362.8 kg tschagrun. Pia ina tschecca produeziun per da quei temps.

Quei ei denton sereduciu ualti spert e naven digl onn 1940 han ins buca anflau necessari da pladir pli in signun. Ils purs han naven da lu caschau sez, e quei tenor il quantum latg che mintgin furneva. Ferton ch aunc 16 famiglias eran en possess da 21 dretgs han quel e tschel beingleiti desistiu da quels. Igl onn 1960 han mo aunc 5 purs purtau il latg en cascharia e 3 onns pli tard schizun mo pli 2 purs.

Il manteniment dalla cascharia ha adina puspei caschunau problems. Quei restrenschiu rapport duei buca schar emblidar nus las stentas da pli baul.